TEKST Miguel E. Keerveld, Curator-in-Residence voor het project ALAKONDRE: A space in time in samenwerking met Readytex Art Gallery (RAG).
Ik ervaar INGI STEN (Inheemse stemmen) als een fascinerende gebeurtenis. Het biedt mij onder andere een oplossing voor de polarisatie in het huidige geopolitieke klimaat. Dat is de reden waarom INGI STEN naar mijn gevoel een bijzonder toekomstbeeld geeft en een focus biedt die verder gaat dan moderniteit of postmoderniteit. Wat een eer dat Kurt Nahar en Winston van der Bok († 2021) mij tussen 9 april en 7 mei 2022 toelaten in hun ‘gesprek’ bij Readytex Art Gallery (RAG). Als tussenruimte overstijgt en omvat deze manifestatie tegengestelde wereldbeelden. Vooral deze focus en de relaties tussen mens en anders-dan-mens in INGI STEN intrigeren me.
Een ayllu-relatie
Ik ben afgestemd op INGI STEN. In deze modus ben ik ervan overtuigd dat deze gebeurtenis als ayllu-relatie verschijnt. Volgens Marisol de la Cadena (2015) is ayllu “een groep mensen en niet-mensen die via verwantschapsbanden met elkaar in contact staan en samen een territorium bewonen dat ze ook bezitten”. Het is in feite een traditionele samenlevingsvorm. Net als alakondre-fasi is de ayllu-relatie de representatie van allesomvattende ruimtelijkheid bestaande uit natuurlijke en culturele fenomenen. Deze modellen hebben een ‘sociaal-natuurlijk collectief’ kader. Opgemerkt moet worden dat een persoon die betrokken is bij dergelijke perceptuele ervaringen, zichzelf verliest en pure, willoze, pijnloze, tijdloze verschijning van kennis wordt (Lang, 1999). In deze systemen, netwerken die de mensheid en alles daarbuiten omvatten, kan worden vergeleken met “het vermogen dat specifieke niet-menselijke persoonlijkheden in een persoon opwekken, zodat hij of zij een effectieve relatie met hen kan aangaan” (De la Cadena, 2015). Wat indruk op mij maakt in INGI STEN, evenals in de complexiteit van ayllu, is enerzijds de diepte van betekenis en symboliek. Aan de andere kant is het hun ‘representatie’ door middel van zaken zoals kunst die magische ervaringen creëert (Kuhn, R., 2021). In die zin zie ik de installatie van muziekinstrumenten, de afbeelding van dieren in kunstwerken en het gebruik van kleuren als voertuigen die iemands deportatie naar andere bewustzijnsgebieden mogelijk maken.
Kunst verbeeldt diepere lagen van het bestaan. Zo biedt INGI STEN ons de tijd en ruimte voor reflectie. Door zorgvuldig objecten en onderwerpen te selecteren in deze creatieve ruimte, kan de object-betekenis-correlatie ons onze spirituele capaciteit laten zien. Volgens Alva Nöe (geciteerd in Faria, 2018): “Kunst is geen verzinsel. Kunst is geen prestatie. Kunst is geen amusement. Kunst is geen schoonheid. Kunst is geen plezier. Kunst is geen deelname aan de kunstwereld. En kunst is zeker geen commercie. Kunst is filosofie. Kunst toont onze ware aard aan onszelf. Omdat het nodig is. Kunst is onszelf schrijven.” Ik zie manifestatie van magie. Maar hoe slaagt INGI STEN erin die magie naar het bewuste over te brengen zodat we verder dan de materialisatie van de dingen te kunnen zien?
Impressies van geïnstalleerde kunstwerken voor INGI STEN bij Readytex Art Gallery, 2022
Metamoderniteit
INGI STEN draagt metamodernisme uit. Volgens Wikipedia is metamodernisme “bemiddeling tussen aspecten van modernisme en postmodernisme”. Dit suggereert ook integratie van die gevoeligheden met premoderne (Inheemse en traditionele) culturele codes. Volgens The Living Philosophy (2022) is metamoderniteit een kritische synthese voor een tijdperk van complexiteit. Door bekend te zijn met de kritische kunstwerken van Kurt Nahar, waarin hij vaak gebruik maakt van onder andere Indo- en Afro-Caribische kennis en geloofssystemen, vind ik een andere fascinerende context bij lancering van zijn curatoriële taak voor het project ALAKONDRE: A Space in Time. Kurt neemt me mee in het ingewikkelde wereldbeeld van een zorgvuldig geplande en samengestelde ayllu-manifestatie. Daarom geloof ik dat zijn keuze voor Winston van der Bok als local master voor de eerste van drie tentoonstellingen op rij een spirituele bedoeling heeft. Om ode uit te brengen voor alternatieve gesprekken in relatie tot de metacrisis die tegenwoordig bestaat, toont Kurt verschillende kunstwerken en unieke kunstinstallaties in INGI STEN. In deze bezigheden belicht hij inheemse geesten en “gebruikt hij de creativiteit van beeldend kunstenaars van uiteenlopende afkomst en achtergronden”, terwijl hij deze geesten een platform en een stem geeft; “een stem waar te weinig naar wordt geluisterd, toen en nu” (RAG, 2022). Heeft Kurt via kunst een manier gevonden waarin hij zijn onderbewustzijn kan omzetten in bewustzijn? Want een dergelijke gebeurtenis verschijnt voor de meeste mensen op het onbewuste niveau waardoor het geen verbale uitdrukking is. Het is een appèl.
Voor Emmanuel Levinas (geciteerd in Keij, 2021) is het appèl een onbewuste impact op het zelf. Hij stelt dat iets of iemand in verbinding met een Ander het vermogen heeft om op te merken dat iets merkwaardigs ontstaat: een ‘ethische gevoeligheid’ zoals hij het appèl ook noemt. Hier is een Ander in principe van alles. Een naaste. De auto waarmee iemand een eenheid wordt zodra de persoon zonder nadenken en in volledige automatische pilootmodus rijdt. Of de groep waarvan een individu onderdeel is. Door de aanwezigheid van een Ander vindt manifestatie van de ‘ethische gevoeligheid’ plaats. Zo wordt de ‘ethische gevoeligheid’, die onder de radar van het bewustzijn opereert, een ontwaken van het appèl en mogelijk omgevormd tot ‘bewuste betrokkenheid’. Volgens Levinas “vindt er ‘magie’ plaats bij het ontmoeten van de Ander” (Arquetopia, 2019). Een metafoor voor kennis en bewustzijn die ontstaat in de verstrengeling van Zelf en Ander. Daarom is het nodig om bewust ‘in gesprek te gaan’ met INGI STEN. Met andere woorden, om van hart tot hart te communiceren (AICOS, 2015). In die zin brengt Kurt metamoderniteit als reactie in een steeds meer gebroken en complex groeiende wereld onder onze aandacht.
Fascinerende installaties
Met attributen uit het huis van Van der Bok creëerde Kurt fascinerende installaties. Om de geesten te laten spreken via INGI STEN, installeerde hij een sambura die de toeschouwers ook kon verwelkomen. Kurt was zeker dat “vooral de sambura en de geest van Winston van der Bok luid en duidelijk spreken” door stemmen van de Inheemse voorouders samen te brengen in kunstwerken die als sjamanistische praktijk werden uitgevoerd in deze toonstelling.
Er zijn andere kunstenaars wiens kunstwerken zijn opgenomen in INGI STEN. Dit zijn John Lie A Fo, Kenneth Flijders, Leonnie van Eert, Orpheo Robert, Pierre Bong A Jan, Rinaldo Klas, Shaundell Horton en Sri Irodikromo. Wat mij het meest bezighoudt hiervan, is mijn vraag of de toeschouwer titels van de getoonde kunst zou moeten kennen. Of moet die gewoon door de ruimte dwalen? Als toeschouwer heb ik ervoor gekozen om me te laten leiden door de magie die in dialoog met de beelden verschijnt, terwijl ik mijn verbeelding nauwkeurig volg. Zo stuit ik op de installatie met werken van Kenneth Flijders en Winston van der Bok. In deze ontmoeting herinneren twee prenten van Kenneth Flijders (Lagadisa 1 & Lagadisa 2, reliëf print op papier, 22x63cm, 2008, beide met een afbeelding van een hagedis) en een schilderij van Winston van der Bok met twee semi-abstracte figuren me aan mijn reis naar Mexico en Peru in 2017. Daarom onthult de tijd die ik mezelf toesta om de tentoonstelling op mij te laten inwerken een magische ruimte, zoals ik leer tijdens reflectie en onderzoek in Mexico. En in de fractie van deze ervaring ben ik teruggebracht naar mijn ervaring met ayahuasca… Naar wat ik de kinderlijke ontmoeting noem, waaruit ik kan concluderen dat deze installaties mij een fascinerende ruimte bieden in de tijd waarin Van der Bok in mijn bewustzijn verschijnt. Op deze manier stelt zijn betrokkenheid bij het moment hem in staat om mijn ervaring met INGI STEN te cureren.
Creativiteit komt voort uit onbewust en bewust handelen. Kortom: iets wat iemand overkomt en de actie die de persoon onderneemt in situaties waarin hij/zij is geworpen, want creatief zijn is een wisselwerking tussen toeval en actie (Broekhoven, 2021). Onder verwijzing naar Plucker, Beghetto & Dow (2004), betoogt Broekhoven (2021) dat een creatief product, materieel of immaterieel, bestaat uit interactie. Iets dat nieuw is en iets dat nuttig is. Ik kan zonder enige twijfel concluderen dat Kurt Nahar heel goed aan deze criteria heeft voldaan door zijn curatoriële deskundigheid bij deze manifestatie.
Bronnen:
- Academie voor Intuïtieve Coaching & Ontwikkeling Suriname (AICOS). Handleiding Beroepsopleiding Intuïtief Coachen, 2015
- Arquetopia Foundation for Development, (2019, 3 juni – 15 juli) [Gesprek]
- Broekhoven, K. van, (2021, 19 mei). Radboud Reflects | De creatieve mens [Videofile] opgehaald van https://www.youtube.com/watch?v=RK9K0pnWzb0&t=501s
- De la Cadena, M., Earth Beings: Ecologies of Practices across Andean Worlds, Duke University Press,2015
- Faria, B., REVIEW: Strange tools: Art and human nature by A Noe, 2018
- Freinacht, H., (2022, 23 januari). The Living Philosophy | What is Metomodernism? [Videofile] opgehaald van https://www.youtube.com/watch?v=kl0caFRFoms
- Keij, J., Tijd als kwetsbaarheid in de filosofie van Levinas, 2021
- Kuhn, R., (2021, 27 oktober). Closer To Truth | Episode 2002 [Videofile]. Opgehaald van https://www.youtube.com/watch?v=Cw5o-P5B68g&list=RDLVoY5flAo6TrM&index=3
- Lang, K., Reason and Remainders: Kantian performativity in the history of art, 1999
- Maesen, R. van der, Terugkeer van de ziel; naar een vierdimensionaal mensbeeld, 2010
- Readytex Art Gallery, Persbericht expositie INGI STEN, 2022
- Plucker, J., Beghetto, R., & Dow, G., ‘Why isn’t creativity more important to educational psychologists? Potentials, pitfalls, and future directions in creativity research’, in: Educational Psychologist, 39, 2004, 83-96
+++
Deze publicatie werd mede mogelijk gemaakt door een subsidie verleend uit het Dr. Silvia W. de Groot Fonds.
Lees meer over het Dr. Silvia W. de Groot Fonds hier.
Lees meer over Dr. Silvia W. de Groot hier.
Miguel E. Keerveld (Suriname, 1982) werkt samen met het merk EdKe en de performance persona Tumpi Flow. Opgeleid in de civiele techniek opereert ‘hij’ met focus op beeldtaal en creatief schrijven. Als een hybride-intuïtief concept voert ‘zij’ politieke interventies uit die verband houden met sociale praktijk. Als onderzoeker is ‘het’ gericht op het activeren van performatieve politiek en het manifesteren van rituelen, beide gerelateerd aan creatieve counseling en civic engineering van een cyborg-feministisch project.
FOTO’S Courtesy Readytex Art Gallery (RAG)
+++
Srananart's Blog 